آیا حدیث انا مدینه العلم وعلی بابها صحیح است؟

بسم الله الرحمن الرحیم
                                                      افضل الصلوات علی سیدنا ونبینا محمد وعلی آله واصحابه اجمعین
از دیگر احادیثی که شیعه بسیار به آن استدلال می کنند حدیث (من شهر علم هستم، و علی در آن، وهرکس می خواهد وارد شهر شود باید از در آن وارد شود) می باشد و در بحث و مناظره با اهل سنت به این حدیث استناد می کنند.
ویا اینکه می گویند خود علمای اهل سنت این حدیث را در کتب خود روایت کرده اند واسماء تنی چند از محدثین را می آورند تا ثابت کنند که این حدیث صحیح است.
باید گفت بله این حدیث در کتب اهل سنت روایت شده اما مسئله مهم این است که ایا آین روایت سند صحیحی در کتب اهل سنت دارد یا خیر؟ هرگز وجود یک حدیث در کتابی دلیل بر صحت آن نیست ولو با طرق بسیار روایت شده باشد.اما روش شیعه اینطور می باشد که هر حدیثی در کتب اهل سنت وارد شده باشد به شرط اینکه به مذهبشان بخورد قبول می کنند و دیگر به صحت وضعفش کاری ندارد حتی اگر راوی حدیث فرعون وهامان هم باشندبرایشان فرقی ندارد شرط اول این است که به مذهبشان بخورد.
و ما در این مقاله انشاء الله سند این حدیث و طرقش را مورد برسی قرار میدهیم
این حدیث طرق مختفلی دارد که از طریق ابن عباس وجابر وعلی رضی الله عنهم روایت شده

واما حدیث «علی» پنج طرق دارد:
1.(أنبأنا علی بن عبید الله الزاغونی قال أنبأنا علی بن أحمد البسری قال أنبأنا أبو عبد الله بن بطة العکبری قال حدثنا أبو على محمد بن أحمد بن الصواف قال حدثنا أبو مسلم إبراهیم بن عبد الله البصری قال حدثنا محمد بن عمران الرومی قال حدثنا شریک عن سلمة بن کهیل عن الصنابحی عن علی قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : «أنا دار الحکمة وعلى بابها»

سلمه بن کهیل از الصنابحی واو از علی روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند :من شهر حکمتم وعلی باب آن.
2. أنبأنا محمد بن عبد الباقی بن أحمد قال أنبأنا أحمد بن أحمد الحداد قال حدثنا أبو نعیم أحمد بن عبد الله الحافظ قال أنبأنا أبو أحمد محمد بن أحمد الجرجانی قال حدثنا الحسن بن سفیان قال حدثنا عبد الحمید بن بحر قال حدثنا شریک عن سلمة بن کهیل عن الصنابحی عن علی بن أبی طالب رضی الله عنه قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا دار الحکمة وعلى بابها
((سلمه بن کهیل از الصنابحی واو از علی روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند :من شهر حکمتم وعلی باب آن))
3.أنبأنا علی بن عبید الله قال أنبأنا علی بن أحمد البسری قال أنبأنا عبید الله بن محمد العکبری قال حدثنا أبو بکر محمد بن القاسم النحوی قال حدثنا عبد الله بن ناجیة قال حدثنا أبو منصور شجاع بن شجاع قال حدثنا عبد الحمید بن حبر البصری قال حدثنا شریک قال حدثنا سلمة بن کهیل عن أبی عبد الرحمن عن علی قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة الفقه وعلى بابها "

(سلمه بن کهیل از ابی عبدالرحمن او از علی روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند :من شهر فقهم وعلی در آن)
4.رواه أبو بکر ابن مردویه من حدیث الحسن بن محمد عن جریر عن محمد بن قیس عن الشعبی عن علی قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا دار الحکمة وعلى بابها "
(ابوبکر ابن مردویه از حسن بن محمد بن جریر و از محمد بن قیس شعبی از علی روایت می کند که پیامبر فرمودند :من شهر حکمتم وعلی در آن).
5. رواه ابن مردویه من طریق الحسن بن علی عن أبیه عن رسول الله صلى الله علیه وسلم أنه قال : " أنا مدینة العلم وعلى بابها ، فمن أراد العلم فلیأت الباب "
(باز ابن مردویه از طریق حسن بن علی از پدرش علی رض روایت می کند که پیامبر فرمودند :من شهر علم هستم وعلی باب آن هرکس خواستار علم است باید از در آن وارد شود).
حدیث باب علم از طریق ابن عباس ده طرق دارد:
1. أنبأنا أبو منصور عبد الرحمن بن محمد قال أنبأنا أبو بکر أحمد بن علی بن ثابت قال أنبأنا الحسین بن علی الصمیری قال حدثنا أحمد بن علی الصمیری حدثنا إبراهیم بن أحمد بن أبی حصین حدثنا محمد بن عبد الله أبو جعفر الحضرمی حدثنا جعفر بن محمد البغدادی الفقیه حدثنا أبو معاویة عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول : " أنا مدینة العلم وعلى بابها ، فمن أراد العلم فلیأت الباب)
2: أنبأنا عبد الرحمن بن محمد قال أنبأنا أحمد بن علی بن ثابت قال أنبأنا أحمد بن محمد العتیقی حدثنا عبد الله بن محمد بن عبد الله الشاهد حدثنا أبو بکر أحمد بن فاذویة الطحان حدثنا أبو عبد الله أحمد بن محمد بن یزید بن سلیم قال حدثنی رجاء بن سلمة حدثنا أبو معاویة الضریز [الضریر] عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد العلم فلیأت الباب)
3.أنبأنا أبو منصور القزاز قال أنبأنا أبو بکر بن ثابت قال أنبأنا علی بن أبی على قال حدثنا محمد بن المظفر قال حدثنا أحمد بن عبد الله بن شابور قال حدثنا عمر بن إسماعیل بن مجالد قال حدثنا أبو معاویة الضریز [الضریر] عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد العلم فلیأت الباب "
4.أنبأنا علی بن عبید الله قال أنبأنا علی بن أحمد بن البسری قال أنبأنا عبید الله بن محمد العکبری حدثنا أحمد بن محمد بن یزید الزعفرانی حدثنا عمر بن إسماعیل بن مجالد حدثنا أبو معاویة عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد بابها فلیأت علیا "
5.أنبأنا عبد الرحمن بن محمد قال أنبأنا أحمد بن علی بن ثابت قال أنبأنا محمد بن أحمد بن رزق قال أنبأنا أبو بکر مکرم بن أحمد بن مکرم القاضی قال حدثنا القاسم بن عبد الرحمن الأنباری قال أنبأنا أبو الصلت عبد السلام بن صالح بن سلیمان بن میسرة الهروی قال حدثنا أبو معاویة عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها "
6.أنبأنا إسماعیل بن أحمد السمرقندی قال أنبأنا إسماعیل ابن مسعدة قال أنبأنا حمزة بن یوسف قال أنبأنا أبو أحمد بن عدى قال حدثنا عبد الرحمن بن سلیمان بن موسى بن عدى قال أنبأنا أحمد بن سلمة أبو عمرو الجرجانی قال حدثنا أبو معاویة عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد مدینة العلم فلیأتها من بابها "
7.أنبأنا محمد بن عبد الملک بن خیرون قال أنبأنا إسماعیل بن مسعدة قال أنبأنا حمزة قال أنبأنا ابن عدى قال حدثنا أحمد بن حفص قال حدثنا سعید بن عقبة أبو الفتح الکوفی قال حدثنا الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد العلم فلیأتها من قبل بابها "
8.أنبأنا إسماعیل بن أحمد أنبأنا ابن مسعدة أنبأنا حمزة أنبأنا ابن عدى حدثنا أبو سعید العدوی حدثنا الحسن بن علی بن راشد حدثنا أبو معاویة حدثنا الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد مدینة العلم فلیأتها من بابها "
9.أنبأنا أبو منصور بن خیرون قال أنبأنا أبو محمد الجوهری عن أبی الحسن الدارقطنی عن أبی حاتم البستی قال حدثنا الحسین بن إسحاق الأصبهانی قال حدثنا إسماعیل بن محمد بن یوسف قال حدثنا أبو عبید القاسم ابن سلام عن أبی معاویة عن الأعمش عن مجاهد عن ابن عباس قال : قال رسول الله صلى الله علیه وسلم : " أنا مدینة العلم وعلى بابها ، فمن أراد الدار فلیأتها من قبل بابها "
10.وأنبأنا عبد الرحمن بن محمد قال أنبأنا أحمد بن علی قال أنبأنا أبو طالب یحیى بن علی ابن الدسکری قال أنبأنا أبو بکر بن المقرى قال أنبأنا أبو الطیب محمد بن عبد الصمد الدقاق قال حدثنا أحمد بن عبد الله أبو جعفر المکتب قال أنبأنا عبد الرزاق قال أنبأنا سفیان عن عبد الله بن عثمان بن خیثم عن عبد الرحمن ابن بهمان قال سمعت جابر بن عبد الله قال : سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یوم الحدیبیة وهو آخذ بید على . وقال ابن عدى آخذ بضبع على " هذا أمیر البررة وقاتل الفجرة ، منصور من نصره ، مخذول من خذله یمد بها صوته أنا مدینة العلم وعلى بابها فمن أراد العلم وقال ابن عدى فمن أراد الدار فلیأت الباب " . وقد رواه أحمد بن طاهر بن حرملة بن یحیى المصری عن عبد الرزاق مثله سواء ، إلا أنه قال " فمن أراد الحکم فلیأت الباب "این ده طریق روایت ابن عباس رضی الله عنه
برسی سندی 5طریق روایت شده از علی رضی الله عنه:
در طریق اول محمد بن عمر الروبی می باشد ابن حبان در موردش می گوید(جایز نیست که به احادیث او احتجاج کرد) در طریق دوم وسوم عبدالحمید بن بحر می باشد ابن حبان در موردش می گوید(کان یسرق الحدیث) (او حدیث سرقت می کرد).
در طریق چهارم محمد بن قیس می باشد واو مجهول الحال است ودر طریق پنجم جملگی راویان مجهول هستند.الموضوعات لابن الجوزی الجزء1 صفحة349

برسی سندی 10طریق روایت شده از ابن عباس رضی الله عنهما:
در طریق اول جعفر بن محمد البغدادی می باشد که متهم به سرقت این حدیث است ودر طریق دوم جابر بن سلمة همچنین متهم به سرقت حدیث
در طریق سوم وچهارم عثمان بن إسماعیل می باشد .یحیی بن معین در موردش می گوید (او کذاب خبیث است )و (دارقطنی می گوید او متروک الحدیث است).در طریق پنجم ابوصلت الهروی همانطور که دارقطنی در مورد او می گوید دروغگو است کسی است که این روایت را وضع کرده بر ابی معاویه.در طریق ششم احمد بن سلمه می باشد ابن عدی در مورد او می گوید که (اباطیل روایت می کرده) در طریق هفتم سعید بن عقبه ابن عدی در مورد او می گوید (او مجهول وغیر ثقه است)در طریق هشتم ابوسعید العدوی (کذاب و وضع کننده حدیث)
در طریق نهم : إسماعیل بن محمد بن یوسف .ابن حبان می گوید که اسماعیل بن محمد حدیث سرقت می کرده و جایز نیست که به روایتش استناد کرد
در طریق دهم الحسن بن عثمان. ابن عدی می گوید که او حدیث وضع می کرده
اما برسی طرق روایت از جابر رضی الله عنه:
طریق اول:أحمد بن عبد الله المکتب .ابن عدی رحمه الله می گوید او حدیث وضع می کرد.

طریق دوم:أحمد بن طاهر بن حرملة .ابن عدی رحمه الله می گوید او دروغ گوترین مردم است. ابن معین رحمه الله در مورد این حدیث می گوید (این حدیث کذب است و اصل و پایه ای ندارد)
وابوحاتم ابن حبان می گوید: (این خبر اصلی ندارد که از رسول الله روایت شده باشد ونه از ابن عباس ونه اعمش و نه مجاهد و نه از ابو معاویه). و وقتی از امام احمد بن حنبل در مورد این حدیث سوال شد فرمود :(قبح الله اباصلت)
مسئله بعدی تصحیح حاکم نیشابوری است ممکن است شیعه بگویند حاکم این حدیث را در مستدرک خود روایت کرده و آن را صحیح می داند. پاسخ :حاکم این حدیث را در کتاب معرفه الصحابه در باب فضائل علی رضی الله عنه روایت کرده. اولا حاکم در تصحیح احادیث متساهل است و چه بسا احادیث ضعیفی را تصحیح کرده در حالی که غیر او ان احادیث را باطل میدانستند.

دوم اینکه حاکم هم از طریق ابوصلت هروی از ابی معاویه روایت کرده وقبلا ثابت کردیم که اباصلت حدیث وضع می کرده و این حدیث را به ابی معاویه نسبت داده.مراجعه شود به تعلیقات على المجروحین ص 179 و تهذیب الکمال لحافظ المزی 11/462

اقوال علمای دیگر در مورد این حدیث:
ابن قیسرانی در کتاب معرفة التذکرة ص127 می گوید(در راویان این حدیث ابوصلت هروی وعثمان بن خالد ومحمد بن اسماعیل هستند و همه شان دروغ گو اند) ومراجعه شود به ذخیرة الحفاظ 5/2578 امام ابن عربی در احکام قران ص 3/86 این حدیث را باطل میداند. امام ابن جوزی در کتاب الموضوعات 2/111
می گوید این حدیث (در تمام طرقش به صحت نرسیده)( لا یصح من جمیع الوجوه) وامام نووی رحمه الله در تهذیب الأسماء واللغات 1/348 این حدیث را باطل میداند وامام ذهبی در میزان الاعتدال این روایت با باطل میداند میزان الاعتدال 1/415 و ترتیب الموضوعات ص 103
وابن ملقن در کتاب شرح البخاری لابن الملقن 3/538 حدیث انا مدینه العلم وعلی بابها را منکر میداند وهمینطور امام هیثمی در مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ص 9/117 حدیث را ضعیف میداند
وامام سخاوی در کتاب الأجوبة المرضیة 2/880. روایت را ضعیف میداند وطرق دیگرش را حسن. وملاعلی قاری در الأسرار المرفوعة ص138 این حدیث را بی پایه واساس میداند. وامام العجلونی در کشف الخفاء 1/235 .این روایت را غیرثابت میداند ومضطرب میداند. ومراجعه شود به الفوائد المجموعة ص348.و ضعیف ترمذی ص 3723
وبا این تفاصیل وتوضحیات جای هیچ شک وشبهه ای باقی نمی ماند که این حدیث ساختگی و دروغ است واستناد به آن جایز نیست و بهتر است شیعیان برای اثبات عقیده خود دنبال ادله محکمتر باشند ونه احادیث بی وپایه واساس و بدانند که به صرف روایت شدن حدیثی در کتاب دلیل بر صحت آن نیست وامیرالمومنین علی بن ابیطالب رضی الله عنه دارای فضائل بسیاری است واهل سنت نیازی ندارند برای اثبات فضائل علی به احادیث ساختگی استناد کنند اما برعکس شیعه برای اثبات عقیده خود امامت الهی به دلیل ناتوانی از آوردن دلیل از قرآن وسنت مجبور است به اباطیل چنگ بزنند.

                                                                                                                                          والسلام
 

                                                                                                                                تحریر/ الهاشمی الحسنی